مشخصات پایه دارو
نام ژنریک: Sulfasalazine
نام فارسی: سولفاسالازین
نام تجاری: Azulfidine
کد ATC: A07EC01
شماره CAS: 599-79-1
فرمول شیمیایی: C18H14N4O5S
شکل ظاهری: قرص زرد یا نارنجی‌رنگ (معمولاً 500 میلی‌گرم)
اجزای فرآورده
ماده مؤثره: سولفاسالازین (ترکیبی از سولفاپیرییدین و 5-آمینوسالیسیلیک اسید)
مواد جانبی (Excipients): لاکتوز، نشاسته ذرت، منیزیم استئارات، رنگ‌های مجاز (بسته به برند)
متابولیت‌ها:
5-آمینوسالیسیلیک اسید (5-ASA) → ضدالتهاب موضعی
سولفاپیرییدین (SP) → ضدباکتری
متابولیت‌های استیله‌شده و هیدروکسیله
خلاصه سریع برای بیمار
سولفاسالازین دارویی است که التهاب روده یا مفاصل را کاهش می‌دهد.
در روده به دو ترکیب فعال تبدیل می‌شود و برای درمان کولیت اولسراتیو و آرتریت روماتوئید استفاده می‌شود. نیاز به آزمایش‌های دوره‌ای خون و کبد دارد.
رده دارویی و درمانی
Pharmacologic Class: ضدالتهاب، مشتق سولفونامید، تعدیل‌کننده ایمنی
Therapeutic Class: درمان بیماری‌های التهابی روده (IBD)، کنترل آرتریت روماتوئید
موارد مصرف
درمان و نگهداری کولیت اولسراتیو خفیف تا متوسط
درمان بیماری کرون در برخی بیماران
کنترل آرتریت روماتوئید در بزرگسالان و کودکان
Off-label: اسپوندیلیت آنکیلوزان و سایر بیماری‌های روماتیسمی
مکانیسم اثر
در کولون توسط باکتری‌ها تجزیه می‌شود به:
5-ASA: ضدالتهاب موضعی در مخاط روده
سولفاپیرییدین: دارای اثر ضدباکتری
→ مهار سنتز پروستاگلاندین‌ها و لکوترین‌ها → کاهش التهاب و علائم بیماری
فارماکوکینتیک
پارامتر توضیح
جذب: ناقص در روده باریک؛ در کولون فعال می‌شود
متابولیسم: توسط فلور میکروبی به 5-ASA و SP
نیمه‌عمر: 6 تا 17 ساعت
دفع: SP از راه ادرار، 5-ASA از راه مدفوع
منع مصرف‌ها
حساسیت به سولفونامیدها یا سالیسیلات‌ها
انسداد روده یا ادراری
پورفیریا
نارسایی شدید کبد یا کلیه
عوارض جانبی
🔸 شایع: تهوع، بی‌اشتهایی، سوءهاضمه، سردرد، خارش، تغییر رنگ ادرار
🔸 کمتر شایع: آنمی، افزایش آنزیم‌های کبدی، سرگیجه، خواب‌آلودگی
🔸 نادر: هپاتیت، فیبروز ریوی، واکنش‌های حساسیتی شدید
تداخلات دارویی مهم
افزایش اثر وارفارین
کاهش جذب دیگوکسین
کاهش جذب فولیک اسید → مکمل‌یاری ضروری است
تشدید سمیت متوترکسات
کاهش اثر سایکلوسپورین
دوز و نحوه مصرف
⚠️ دوز باید طبق نظر پزشک تنظیم شود.
اندیکاسیون دوز متداول بزرگسالان
کولیت اولسراتیو (القایی) 3–4 g/day در 2–4 نوبت
کولیت اولسراتیو (نگهداری) حدود 2 g/day
آرتریت روماتوئید شروع با 500 mg/day → افزایش تدریجی تا 2–3 g/day
کودکان بر اساس وزن (طبق دستور متخصص اطفال)
هشدارها و احتیاطات
کنترل منظم CBC، آنزیم‌های کبدی و عملکرد کلیه
احتیاط در بیماران مبتلا به G6PD deficiency
در صورت بروز تب، راش یا کبودی غیرعادی فوراً دارو را قطع و پزشک را مطلع کنید
ممکن است ادرار یا اشک زرد/نارنجی شود (بی‌ضرر است)
پایش دقیق در بیماران با نارسایی کبدی یا کلیوی
مصرف در بارداری و شیردهی
بارداری: دسته B (FDA) – مجاز با احتیاط و مکمل فولیک اسید
شیردهی: در شیر ترشح می‌شود؛ احتیاط در نوزادان نارس یا دارای کمبود G6PD
جمعیت‌های خاص
کودکان: تنظیم دوز بر اساس وزن
سالمندان: احتمال عوارض هماتولوژیک بیشتر → پایش دقیق‌تر
نارسایی کلیه یا کبد: کاهش دوز یا اجتناب در موارد شدید
مدیریت اوردوز
درمان حمایتی و علامتی
پایش قلب، کلیه، کبد و CBC
مراجعه فوری به اورژانس یا تماس با مراکز مسمومیت در صورت مصرف بیش‌ازحد
توصیه‌های دارویی به بیمار
دارو را همراه غذا و آب زیاد مصرف کنید
تغییر رنگ ادرار یا اشک طبیعی است
از قرارگیری در آفتاب طولانی مدت بپرهیزید
در صورت تب، گلودرد، یا خون‌مردگی غیرعادی به پزشک اطلاع دهید
مصرف منظم و مداوم، شرط اثربخشی دارو است
داروهای مشابه یا هم‌گروه
Mesalamine
Olsalazine
Balsalazide
Azathioprine (جایگزین در برخی بیماران)
منابع علمی
Lexicomp Online (2025 Edition)
Micromedex
Goodman & Gilman’s The Pharmacological Basis of Therapeutics, 14th Ed.
UpToDate
Martindale: The Complete Drug Reference
PubMed